ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ W DZIECIŃSTWIE I W WIEKU MŁODZIEŃCZYM

W dzieciństwie, adolescencji i dorosłości inaczej przebiega nasz rozwój, dlatego obraz kliniczny zaburzeń wieku dziecięcego i młodzieńczego różni się od obrazu klinicznego dorosłych. Przyczyny, charakter, przebieg i sposób leczenia zaburzeń dziecięcych są niezwykle złożone. Zaburzenia wieku dziecięcego rozpatruje się na tle normalnego rozwoju. Zachowanie dziecka, które jest niepokojące, porównuje się do zachowań typowych dla danego wieku. Konkretny wzorzec zachowania jest lub nie jest uznawany za nieprzystosowawczy w zależności od tego, w jakim okresie życia dziecka występuje. Przykładem może być czterolatek, który bardzo boi się ciemności, co może niepokoić rodziców. Lęk przed ciemnością jest powszechny w tym wieku, więc zachowanie dziecka, nawet jeśli niepokoi rodziców, nie jest zaburzeniem.

Zaburzenia wieku dziecięcego i młodzieńczego mogą mieć charakter przejściowy, inne mogą być poważniejsze i stałe.

Zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się w dzieciństwie i w wieku młodzieńczym to duża grupa zaburzeń, do których należą m.in.: zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD), różnego rodzaju zaburzenia zachowania, w tym zaburzenia opozycyjno-buntownicze, depresyjne zaburzenia zachowania, różnego rodzaju zaburzenia lękowe, mutyzm wybiórczy, tiki, zaburzenia wydalania, zaburzenia odżywiania.

CHARAKTERYSTYKA TIKÓW

Tiki należy rozumieć jako mimowolne, uporczywe, występujące sporadycznie drgania lub skurcze mięśni lub wokalizacje. Na ogół są to zachowania nawykowe i niezauważalne. Większość ludzi nie wie, że ma tiki, dopóki ktoś im tego nie uświadomi.

Ze względu na charakter tiki dzielimy na:

• tiki ruchowe, wokalne, czuciowe,
• tiki proste i złożone.

Do najczęściej występujących tików prostych ruchowych należą:

• mruganie oczami,
• ruchy głową,
• grymas mięśni mimicznych twarzy,
• ruchy kończyn górnych,
• wzruszanie ramionami,
• ruchy kończyn dolnych,
• zaciskanie oczu,
• ruchy w obrębie tułowia,
• ruchy w obrębie szyi,
• marszczenie czoła.

Do najczęściej występujących tików złożonych ruchowych należą:

• podskakiwanie,
• klaskanie,
• dotykanie przedmiotów, obiektów.

Najczęściej pojawiające się tiki głosowe (wokalne) to:

• chrząkanie,
• pociąganie nosem,
• dźwięki gardłowe,
• głośne oddychanie,
• mlaskanie, pokrzykiwanie,
• pohukiwanie,
• wzdychanie,
• odbijanie,
• śmiech,
• przełykanie.

Jeśli tiki trwają kilka tygodni lub miesięcy, klasyfikujemy je jako tiki przemijające. Tiki, które trwają więcej niż rok, klasyfikujemy jako przewlekłe. Jeśli jednocześnie występują liczne tiki ruchowe i jeden lub kilka tików głosowych, mamy do czynienia z zespołem tików, który nazywamy zespołem Tourette’a.

Tiki mają przebieg falowy. Zdarzają się dni i tygodnie, kiedy ich nasilenie jest trudne do opanowania, a po kilku dniach się wygaszają. Tiki nasilają się w wyniku stresujących wydarzeń, silnych emocji i zmęczenia. Mogą też nasilić się w wyniku zmian hormonalnych, miesiączkowania, zakażenia bakteryjnego lub wirusowego. Zaburzenia tikowe częściej występują u chłopców niż u dziewczynek.

Z zaburzeniami tikowymi bardzo często współwystępują: zespół nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD), zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (OCD) i pokrewne, zespoły lękowe oraz depresja.

Cechą charakterystyczną tików są poprzedzające je objawy czuciowe, takie jak:

• mrowienie,
• drętwienie,
• swędzenie skóry,
• uczucie ucisku, napięcia, gorąca w obrębie części ciała, w której w krótkim czasie pojawia się tik.

DIAGNOZA ZABURZEŃ TIKOWYCH

Kryteria diagnostyczne tików

Kryteria diagnostyczne zaburzeń psychicznych dzieci i młodzieży opisane są w Klasyfikacji Zaburzeń Psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego – DSM oraz w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób – ICD. Zaburzenia tikowe obejmują cztery kategorie diagnostyczne: zaburzenie Tourette’a, uporczywe (przewlekłe) zaburzenie tikowe ruchowe lub głosowe, przemijające zaburzenie tikowe oraz inne określone i nieokreślone zaburzenia tikowe.