Dolegliwości fizyczne wyzwalające dyskomfort i cierpienie w pierwszej kolejności kierują nas do lekarza pierwszego kontaktu. Zazwyczaj zlecane są podstawowe badania, dzięki którym można ustalić odpowiednią przyczynę dolegliwości.
Nierzadko jednak, bo w ponad 30% przypadków, dolegliwości te nie znajdują medycznego wyjaśnienia (Kroenke, 2003; Kroenke i Rosmalen, 2006; Nitsch, Jabłoński, Samochowiec i Kurpisz, 2015). Osoby ich doświadczające szukają pomocy u różnych specjalistów, doznając kolejnego dystresu (Czachowski, 2023). Powszechność takich doświadczeń motywuje badaczy do szukania ich podstaw. W klasyfikacjach medycznych można je znaleźć pod takimi terminami, jak: „zaburzenia somatoformiczne” czy „zaburzenia związane z cierpieniem fizycznym”.
Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie zaburzeń bólowych pod postacią somatyczną, czyli podgrupy (ok. 20%) określonych powyżej zaburzeń. Wskazana zostanie charakterystyka tego schorzenia, kryteria diagnostyczne oraz możliwe źródła i sposoby leczenia. Dla większej klarowności temat ten zostanie przedstawiony wraz ze studiumprzypadku – historią 25-letniej Marii doświadczającej chronicznych bólów głowy. Przykład ten jest kompilacją doświadczeń wielu osób, a możliwe podobieństwo do konkretnej osoby jest przypadkowe.
DIAGNOZA I ZWIĄZANA Z NIĄ PROBLEMATYKA
Jak już wspomniano, osoby doświadczające chronicznego bólu szukają pomocy u różnych specjalistów, poddając się wielu badaniom medycznym (Nitsch, Jabłoński, Samochowiec i Kurpisz, 2015).
Ważne!
Diagnoza nierzadko utrudniona jest przez skutki działań mających na celu łagodzić cierpienie (Czernikiewicz, 2002). Składają się na nie zarówno leki, jak i używki stosowane jako forma samoleczenia. Dochodzą do nich liczne myśli i uczucia będące pokłosiem nieodnalezienia przyczyny bólu.
Wszystkie te elementy – doświadczany ból i cierpienie pogłębione przez nieudane próby ich leczenia, wzmacniane myślami o niemożności uleczenia dolegliwości – składają się na wieloaspektowe trudności w codzienności takich osób. Brak jednoznacznych powiązań między zgłaszanymi dolegliwościami fizycznymi a diagnostyką medyczną motywuje do szukania powiązań między stanem somatycznym a sferą psychiczną (Czachowski, 2023). Lekarze mogą w takiej sytuacji skierować osobę doświadczającą bólu na konsultację psychiatryczną i psychoterapię.
Opis przypadku
Przykładem tej sytuacji jest doświadczenie Marii, która od czterech lat bezskutecznie próbuje sobie radzić z chronicznymi bólami głowy. Mimo badań u lekarza pierwszego kontaktu, okulisty, pulmonologa, alergologa, kardiologa i neurologa, przyczyna jej dolegliwości pozostaje nieznana. Wyniki badań nie wskazują na to, żeby przyczyna bólu miała charaktery organiczny. Jednocześnie doświadczanie go ma szerokie konsekwencje dla jej życia – wpływa na wycofanie się z życia społecznego, częstą nieobecność w pracy oraz pojawianie się symptomów zaburzeń lękowych i depresji (Katz, Rosenbloom i Fashler, 2015; Nicholas i in., 2019). Jej lekarz rodzinny, uznając, że nie ma somatycznego wyjaśnienia dla jej doświadczeń, skierował ją na konsultację psychologiczną oraz psychiatryczną, sugerując, że warto spróbować psychoterapii i farmakoterapii. Maria, podobnie jak większość osób z tego typu dolegliwościami, z początku była nieufna wobec zaproponowanych działań. Jednocześnie, doświadczając coraz większej bezradności, postanowiła udać się do wskazanych specjalistów.
Zmiany w klasyfikacjach medycznych
Trudności oraz intensywność badań nad tematem zaburzeń psychicznych pod postacią somatyczną mogą wyrażać zmiany w klasyfikacjach ICD i DSM.
W niniejszym artykule wskazane zostaną główne zmiany między ICD-10 i ICD-11 oraz DSM-4 i DSM-5 w ich zakresie, w szczególności w kontekście zaburzeń bólowych. Następnie przedstawiona zostanie charakterystyka doświadczenia Marii jako przykład trudności spełniających kryteria klasyfikacji.
ICD-10 i ICD-11
W wersji 10 Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10) można odnaleźć kategorię F45 – „Zaburzenia somatoformiczne”, w tym zaburzenia somatyzacyjne, zaburzenia hipochondryczne, zaburzenia autonomiczne występujące pod postacią somatyczną oraz uporczywe bóle psychogenne. Do ich charakterystyki zalicza się:
- powtarzające się występowanie objawów somatycznych,
- uporczywe poszukiwanie przyczyn w różnych badaniach,
- brak odnalezienia choroby somatycznej, która wyjaśniałaby charakter i nasilenie objawów,
- zaabsorbowanie klienta obawami o własne zdrowie przy jednoczesnym nieprzyjmowaniu przez niego możliwości psychicznego podłoża tych dolegliwości (Czachowski, 2023; Czernikiewicz, 2002).
Uporczywe bóle psychogenne (F45.5) będące przedmiotem niniejszego artykułu charakteryzują się chronicznym bólem, którego długości i intensywności nie można wyjaśnić procesami fizjologicznymi ani zaburzeniami somatycznymi. Domniemywa się, że ma on związek z problemami emocjonalnymi i interpersonalnymi, zauważa się też, że uporczywy ból wpływa na wzrost zainteresowania i opiekę nad klientem (Nitsch, Jabłoński, Samochowiec i Kurpisz, 2015).
Ważne!
Główną zmianą w najnowszej klasyfikacji ICD-11 jest podkreślenie znaczenia dystresu związanego z objawami cielesnymi, niezależnie od podłoża problemów somatycznych (Klasa i in., 2023). Kategorie diagnostyczne istotne z perspektywy tego artykułu to już nie „Zaburzenia somatoformiczne”, ale „Zaburzenia związane z dystresem cielesnym” (Disorders of bodily distress – 6C20) oraz „Chroniczny ból pierwotny” (Chronic primary pain – MG30.0).
Cechą kliniczną pierwszej kategorii zaburzeń są objawy cielesne niepokojące dla jednostki, która nadmiernie nakierowuje na nie uwagę pomimo zapewnień o braku choroby (Czachowski, 2023; Gaebel, Zielasek i Reed, 2017; Klasa i in., 2023).
Druga ze wspomnianych kategorii obejmuje chroniczny ból pierwotny, czyli taki, który trwa powyżej 3–6 miesięcy, powoduje znacz...
Dalsza część jest dostępna dla użytkowników z wykupionym planem
