Zaburzenia erekcji należą do dolegliwości bardzo często pojawiających się i rozwijających w wyniku silnie oddziaływujących mechanizmów sprzężenia zwrotnego. Brak erekcji powodowany zróżnicowanymi czynnikami wyzwala silne lęki, które zmniejszają prawdopodobieństwo kolejnego udanego stosunku. Mechanizmy te są tym silniejsze, im większa jest predyspozycja do reagowania lękiem i unikaniem. W przypadku osób spełniających kryteria zaburzeń lękowych odsetek ED wzrasta kilkakrotnie, a współwystępowanie problemów lękowych i seksualnych należy do najsilniejszej korelacji w epidemiologii psychopatologicznej.

ETIOLOGIA

Zaburzenia erekcji mogą mieć etiologię organiczną albo psychogenną lub mogą występować równolegle – problem organiczny powodujący ED często powiązany jest z silną reakcją emocjonalną, wpływającą na jakość życia seksualnego. Natomiast zdecydowanie częściej przyczyną problemów z erekcją jest podłoże emocjonalne. Większe jest prawdopodobieństwo, że zaburzenia erekcji mają charakter psychogenny, kiedy:

Poniżej sześciu miesięcy trwania problemów ze wzwodem nie diagnozujemy zaburzenia oraz kiedy wystepuje ono rzadziej niż w 75% kontaktów seksualnych.

Należy zwrócić uwagę, że problemy z erekcją mogą być uzależnione od wielu innych czynników, których nie zakwalifikujemy mimo spełnionych kryteriów jakościowych i kryterium czasowego do zaburzeń. Mowa o rzekomych zaburzeniach erekcji, które mogą się pojawiać w sytuacji:
 

W diagnozie zaburzeń erekcji, myśląc o etiologii i mechanizmach podtrzymujących, należy uwzględnić trzy grupy czynników:

Dolegliwości somatyczne

Lew-Starowicz (2017) podaje, że każde zaburzenie erekcji o podłożu organicznym staje się jednocześnie problemem emocjonalnym. Zaburzenia erekcji o etiologii organicznej najczęściej powiązane są z:
 

Kontekst społeczny

Problemy z erekcją to dolegliwość, która bardzo silnie osadzona jest w społeczno-kulturowym kontekście postrzegania męskości. Teorie filozoficzne i socjologiczne zwracają uwagę, że na jakość życia seksualnego wpływa: kultura patriarchalna, emancypacja kobiet, która zmusza mężczyzn do redefinicji ich roli społecznej i seksualnej, fallocentryzm – rozumiany jako stereotypy budujące tożsamość męską, osadzone w aspektach samooceny mierzonej zdolnością do genitalnej penetracji (Tannahill, 2001).

Z jednej strony media, szczególnie cyfrowe, upowszechniają przekaz na temat ciała i seksu odbiegający od norm i wiedzy naukowej. Filmy porno z hiperbolizującą rolą seksu, w obszarze przyjemności, sprawności, przeniosły do życia wielu osób nieadekwatne wzorce na temat budowy ciała, liczby kontaktów seksualnych, czasu trwania stosunków, liczby orgazmów, siły przyjemności seksualnej, przeceniając tym samym rangę seksu w życiu. Duży penis w erekcji staje się więc powodem do dumy, obiektem podziwu, narzędziem dominacji, przemocy, a jego brak w domyśle staje się symbolem klęski i braku męskości (Klein, 2012). Pomijana w tych przekazach jest bliskość, relacyjność, intymność, podstawowa wiedza psychofizjologiczna na temat narządów płciowych, umiejętność koncentrowania się na doznaniach zmysłowych. Z drugiej strony rygoryzm etyczno-religijny umieścił seks w obszarze społecznej kontroli (Foucault, 2021) budowanej za pomocą wstydu, grzechu, winy, a przede wszystkim tabu, które nie pozwala na transfer rzetelnej, medyczno-psychologicznej wiedzy o seksualności, utrwalając tym samym niekorzystne stereotypy na temat seksualności.

Czynniki psychogenne

Szeroki wachlarz problemów psychologicznych wpływających na erekcję obejmuje trzy obszary:

1. Okoliczności rozwojowe i cechy osobowości – powiązane z brakiem wiedzy i doświadczenia; słabymi umiejętnościami komunikowania uczuć i potrzeb; brakiem pewności w roli partnera; lękiem przed bliskością, relacją, kobietami; rygorem religijnym; nieuświadomione potrzeby seksualne, skłonności do reagowania lękiem w nowej sytuacji wymagającej sprawdzenia się.
2. Błędne przekonania na temat wartości męskiej, potrzeb kobiet, roli relacji seksualnej – należą do nich przekonania typu: „sprawny mężczyzna ma zawsze erekcje“, „każdy seks powinien prowadzić do penetracji“, „wszystkie kobiety tego pragną“, „brak erekcji to upokorzenie, ryzyko odrzucenia“, „im większy, tym bardziej będzie zadowalał“.
3. Czynniki sytuacyjne i relacyjne – często mają najistotniejsze znaczenie w problemach seksuologicznych. Zaczynając od braku sprzyjających okoliczności, którym na drodze stoi deficyt intymności, prywatności, poprzez niski poziom zaangażowania w relacji, konflikty w diadzie, alternatywne relacje, zanik zaangażowania, zmiana w zakresie postrzegania atrakcyjności, zanik uczuć romantycznych, zaburzenia seksualne partnera oraz narastające błędy w ars amandii prowadzące do zaniku pożądania.
4. Czynniki interakcyjne – najczęściej są powiązaniem i wzajemnym oddziaływaniem czynników wyżej wymienionych.

ROLA LĘKU

Pośród czynników psychogennych najczęstsza przyczyna dolegliwości upatrywana jest w problemach lękowych. Lęk w przypadku pierwotnego zaburzenia erekcji (trwający od pierwszego kontaktu seksualnego) lub wtórnego zaburzenia erekcji (nabytego w określonych okolicznościach, które były poprzedzone okresem braku występowania problemów) spełnia kilka funkcji:

1. wpisuje się w genezę dolegliwości – lęk na skutek działania mechanizów psychofizjologicznych prowadzi do braku wzwodu lub obniżenia jakości erekcji w czasie zbliżenia seksualnego;
2. jest mechanizmem podtrzymującym (najczęściej to mechanizm dodatniego sprzężenia zwrotnego) – brak erekcji wywołuje lęk powiązany z antycypacją kolejnej porażki, a w czasie kolejnego stosunku prowadzi do samospełniającej się przepowiedni;
3. buduje mechanizm unikania – lęk przed porażką prowadzi do unikania kontaktu, ograniczając możliwość zdobywania doświadcz...