Wstęp
Przeżywanie całego spektrum różnych emocji, zarówno pozytywnych (radość, przyjemność), jak i negatywnych (złość, smutek, strach), jest zjawiskiem nie tylko normalnym, lecz wręcz pożądanym. Jeśli jednak radość i zadowolenie lub smutek trwają zbyt długo, a w dodatku jeśli współwystępują z nimi konkretne zmiany w różnych sferach funkcjonowania jednostki, to pierwszy z tych stanów może być rozpoznany jako mania, hipomania, drugi – jako depresja (Cierpiałkowska, 2019). Zaburzenia afektywne nie stanowią homogenicznej jednostki nozologicznej pod względem symptomów, etiologii czy dynamiki przebiegu (Cierpiałkowska, 2019). Szczególną postacią zaburzeń afektywnych są uporczywe zaburzenia nastroju (tj. dystymia i cyklotymia), które ze względu na przewlekły przebieg sprawiają wiele trudności pacjentom i wciąż stanowią wyzwanie dla lekarzy i psychoterapeutów.
Cyklotymia i dystymia to rodzaje uporczywych zaburzeń nastroju (afektywnych). W przypadku cyklotymii występują wahania nastroju od lekkich stanów depresyjnych do polepszania samopoczucia, natomiast w przypadku dystymii jest to obniżenie nastroju o różnym nasileniu. Zaburzenia nastroju mogą trwać wiele lat, a nawet całe życie, a nieleczone mogą prowadzić do znacznego pogorszenia funkcjonowania i do utrwalenia poczucia dyskomfortu psychicznego oraz występowania także innych dolegliwości.
Typy zaburzeń afektywnych wg ICD-10 (opracowanie Cierpiałkowska, 2019)
Jednostka kliniczna | Przebieg |
F 32 F 33 Depresja F 34 F 30 Epizod maniakalny |
F 32.0 Epizod depresji łagodny F 32.1 Epizod depresji umiarkowany F 32.2 Epizod depresji ciężki F 32.3 Epizod depresji ciężki, z objawami psychotycznymi F 33 Depresja nawracająca F 34 Uporczywe zaburzenia nastroju – dystymia F 30.0 Hipomania F 30.1 Mania F 30.2 Mania z objawami psychotycznymi |
F 31.1 Zaburzenie afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod maniakalny F 31.2 Zaburzenie afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod maniakalny z objawami psychotycznymi F 31.4 Zaburzenie afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod depresyjny F 31.5 Zaburzenie afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod depresyjny z objawami psychotycznymi F 34.0 Uporczywe zaburzenia nastroju – cyklotymia |
ROZPOWSZECHNIENIE I EPIDEMIOLOGIA
Częstość występowania cyklotymii oraz dystymii określa się na 3–5% populacji. W przypadku cyklotymii częstość ta podobna jest u mężczyzn i u kobiet. Najczęściej diagnozuje się to zaburzenie u osób w młodym wieku. Natomiast dystymia określa przewlekłe i uporczywe obniżenie nastroju o niewielkim nasileniu. Odmiennie niż w przypadku cyklotymii, dystymia występuje u kobiet dwu- lub według niektórych źródeł nawet 5-krotnie częściej niż u mężczyzn. Z wiekiem maleje częstość jej rozpoznawania. W przypadku dzieci występuje u 0,6–4,6% populacji, wśród młodzieży u 1,6–8%, natomiast wśród osób
po 65. roku życia jest to zaledwie 1–1,5% przypadków.
Wśród możliwych przyczyn tych zaburzeń wymienia się czynniki genetyczne (cyklotymia częściej spotykana jest u osób, których krewni cierpią na chorobę afektywną dwubiegunową), zaburzenia funkcjonowania neuroprzekaźników w mózgu, a także narażenie na przewlekły stres wynikający z doświadczeń życiowych i przeżyć. Pewien wpływ może mieć także wychowanie i czynniki środowiskowe.
Rozpowszechnienie uporczywych zaburzeń nastroju |
Dystymia: 3–5%, częściej chorują kobiety Cyklotymia: 3–5% |
KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE
Rozpoznawanie chorób afektywnych następuje na podstawie kryteriów diagnostycznych opracowanych w ramach Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 (ang. International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems) oraz Klasyfikacji Zaburzeń Psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DSM (ang. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders). W ICD-10 uporczywe zaburzenie nastroju jest kodowane numerem F34 w grupie zaburzeń afektywnych (ICD-10, 1992; Pużyński i Wciórka, 1998). W najnowszej klasyfikacji DSM-5 wyróżniono osobną kategorię zaburzeń depresyjnych i zaburzeń (afektywnych) dwubiegunowych. Uporczywe zaburzenie nastroju (dystymia) znajduje się w kategorii zaburzeń depresyjnych, z kolei zaburzenie cyklotymiczne jest jednym z typów zaburzenia afektywnego dwubiegunowego (DSM-5, 2013; Święcicki i Gałecki, 2015).
Podział zaburzeń nastroju według klasyfikacji ICD-10
F30 – Epizod maniakalny
F31 – Zaburzenia afektywne dwubiegunowe ChAD I i ChAD II
F32 – Epizod depresyjny
F33 – Zaburzenia depresyjne nawracające (zaburzenie afektywne jedno-biegunowe)
F34 – Uporczywe zaburzenia nastroju (afektywne)
F34.0 – Cyklotymia
F34.1 – Dystymia
F38 – Inne zaburzenia nastroju (afektywne)
F39 – Zaburzenia nastroju (afektywne), nie określone
Poza klasyfikacją ICD-10 wyróżnia się również sezonowe zaburzenie afektywne.
Kryteria diagnostyczne dystymii wg ICD-10
Kryteria diagnostyczne dystymii wg ICD-10 |
W kryteriach DSM-4 TR określono jako diagnostyczny, roczny czas trwania choroby u dzieci i młodzieży z okresem wolnym od zaburzeń dystymicznych nieprzekraczającym dwóch miesięcy. Poza tym kryteria te są zbliżone do ICD-10. |
Kryteria diagnostyczne uporczywego zaburzenia depresyjnego (dystymii) wg DSM-5
Kryteria diagnostyczne dystymii wg DSM-5 |
Zaburzenie to stanowi połączenie zdefiniowanych w DSM-4 większego zaburzenia depresyjnego nawracającego oraz dystymicznego.
|
Kryteria diagnostyczne cyklotymii wg ICD-10
Kryteria diagnostyczne cyklotymii wg ICD-10 |
|
Dalsza część jest dostępna dla użytkowników z wykupionym planem